* Rijk en gemeente weten het zelf niet meer...

In de jaren tachtig van de vorige eeuw vond in de hofstad een grote ruiltransactie met vastgoed plaats. De Rijksgebouwendienst leverde de gemeente Den Haag een serie oude kantoorpanden die konden worden verbouwd tot honderden wooneenheden voor jongeren en de gemeente op zijn beurt bood op enkele strategisch gekozen plekken het Rijk nieuwe bouwmogelijkheden voor kantoren. Kortom, er werd op niveau nagedacht over de ruimtelijke toekomst van de stad door een krachtige wethouder, gesteund door een deskundige stedebouwkundige dienst en het eigen professionele apparaat [plus de kracht van de Rijksbouwmeester] werd ingezet door de Rijksgebouwendienst.



Zo kwamen er stapsgewijs enkele grote nieuwe ministeriegebouwen tot stand, zoals hierboven het gebouw voor Sociale Zaken van architect Herman Hertzberger en [zie beeld geheel onder] de uitbreiding van het ministerie van Verkeer en Waterstaat van ondergetekende, Kees van der Hoeven i.s.m. Karel Rosdorff. Veel Rijksgebouwen zijn nu opnieuw overcompleet en komen vrij voor de markt. Maar vandaag de dag is er geen krachtige stedebouwkundige dienst meer in Den Haag en ook het Rijk is qua kennis kennelijk niet meer op het niveau dat men op stedelijk niveau diepgaander kan nadenken over ruimtelijke voorwaarden waaraan mogelijk nieuw gebruik van Rijkspanden binnen een groter stedelijk verband zou kunnen bijdragen.



Daarom vindt het ministerie van I&M het nu kennelijk nodig om via het 'Stimuleringsfonds voor de creatieve industrie' een beroep te doen op het ontwerpend talent van geheel Nederland. Er is 75.000 euro beschikbaar om drie regionale ruimtelijke studies te doen; de regio Den Haag is er eentje van. Gevraagd wordt om - niet op het niveau van de gebouwen zelf, maar op het hogere schaalniveau van een aantal clusters - na te denken over een nadere toekomst, met name bij verdichting van functies als wonen en werken.



Binnen Den Haag zijn twee clusters aangewezen. Van de internationale zone, via de Hubertusknoop naar het Benoordenhout [niet toevallig liggen de twee bovenstaande complexen Raamweg en Willem Witsenplein en het ministeriecomplex van VenW op die lijn] en een tweede cluster van Station Laan van NOI via de Binckhorst naar Station Hollands Spoor, met natuurlijk als startpunt het straks lege ministeriegebouw van Hertzberger.



Een beetje afzijdig van deze routes komen nog twee villagebouwen met hun annexen vrij aan het Plein 1813 [ook daar was ondergetekende als architect bij betrokken - rode stip linksboven op de foto hierboven], maar daar ligt rechtstreekse woonbestemming denkelijk voor de hand.



Tot en met 24 februari kunnen teams van ontwerpers zich aanmelden om op het ruimtelijke meso-niveau mee te denken over de toekomst - die ontstaat na het leegkomen van 660.000 m2 Rijksvastgoed - door zich per mail aan te melden bij het Stimuleringsfonds. In de week daarna moeten ze hun visie voor de aanpak van hun studie al indienen. Wie de keuze voor het uitvoeringsteam Den Haag gaat maken en op basis van welke criteria is dezerzijds niet bekend.
Mocht de gedachte studie voor Den Haag niet slagen, dan is er slechts een bedrag van 25.000 euro aan besteed; blijkt de studie straks hopelijk wel succesvol, dan heeft het resultaat maar een schijntje gekost van wat er in een gebruikelijk stedelijk onderzoekstraject voor zou zijn betaald.

[Alle beschikbare informatie is hier op de website van het Stimuleringsfonds te vinden.] - 19 februari 2014 - BOX 1.660/SfA


* PropertyNL Top-25 meest productieve architecten

Ieder seizoen verzorgen we voor PropertyNL Magazine een lijst van meest productieve architecten. Hier het overzicht voor 2013:



De nieuwe Top-25, alweer voor de zevende maal samengesteld aan de hand van het in 2013 opgeleverde commerciële kantoor- en winkelvolume, toont ditmaal een bescheidener gerealiseerd brutototaaloppervlak. Als we de totale 588.000 m2 nog zouden verminderen met de twee ongewoon grote gebouwen uit de top, resteert ongeveer 400.000 m2. Dat laatste getal lijkt inderdaad een betere graadmeter voor de actuele situatie, zijnde twee derde van het totaaloppervlak in 2012. De architectenbureaus uit de nieuwe top-10 waren daar meestal eerder vertegenwoordigd, naast enkele nieuwkomers zoals GroupA en Mies Architectuur. Ten slotte valt op dat het gerealiseerde oppervlak waarmee een architect in de lijst komt, dit jaar is gehalveerd [vorig jaar nr. 25: 10.100 m2 - dit jaar nr. 25: 4760 m2]. Daarmee explodeerde ook de verhouding tussen grootste en kleinste project: vorig jaar 51.000/10.100 [5 keer groter], dit jaar 122.000/4760 [25 keer groter].
Onderstaand enkele beelden van de topvijf uit de lijst:



01. (--) Prof. Hans Kollhoff Architekten - Berlijn, Den Haag, Zug, Florence - www.kollhoff.de - 122.000 m2
De Duitse architect en hoogleraar Hans Kollhoff won de competitie voor het ontwerp van de gecombineerde huisvesting van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie in Den Haag. De twee torens werden in de afgelopen jaren gerealiseerd op de plek waar Weebers Zwarte Madonna moest wijken. Kollhoff werkte bij de bouw samen met Inbo Architecten en bleek in een interview voor het laatste Jaarboek Architectuur in Nederland enthousiast te zijn over de hoge kwaliteit in onze vaderlandse bouw.



02. (--) Office for Metropolitan Architecture (OMA/AMO) - Rotterdam, Hong Kong, New York, Beijing, Doha - www.oma.eu - 70.000 m2
Vijf kantoren en zes partners (managing partner Victor van der Chijs werd collegevoorzitter van de Universiteit Twente). Rem Koolhaas, wereldberoemd architect en docent leidt een van de grootste bureaus van ons land. Met projecten op alle continenten, zoals het enorme hoofdkantoor voor CCTV in Beijing of in Shenzen de Stockexchange met 265.000 m2 werkruimte. Dit jaar werd hun allergrootste project in Nederland opgeleverd, het nieuwe gebouw De Rotterdam bevat 160.000 m2, waarvan 70.000 m2 kantoor.



03. (--) VVKH Architecten - Leiden - www.vvkh.nl - 60.500 m2
Architect en oud-hoogleraar Fons Verheijen werd bekend met ontwerpen van grote winkelcentra. Zoals Alexandrium in Rotterdam en The Wall langs de A2 in Utrecht. Stapsgewijs dragen hij en Joost de Haan hun directie nu over aan de jongere partners Ronald Knappers en Gerrit-Jan van Rijswijk. In het afgelopen jaar werden de winkels van het Miro-complex in Enschede en het Meubelplein Ekkersrijt in Son en Breugel in gebruik genomen.



04. (--) Claus en Kaan Architecten Amsterdam, Rotterdam - www.clausenkaan.nl - 40.000 m2
Felix Claus leidt het kantoor in Amsterdam, Kees Kaan doet dat - naast zijn hoogleraarschap aan de TU Delft - in Rotterdam [ze zijn nu uit elkaar, zie bericht hieronder in De BOX]. Het bureau is succesvol bij de aanbesteding van grote Rijksopdrachten. Zo wonnen ze de opdracht voor het nieuwe gebouw van de Hoge Raad in Den Haag en het enorme Nationaal Defensie Museum in Soesterberg. De vermelding hier betreft het nieuwe gerechtsgebouw op het kunstmatige eiland IJdock in Amsterdam.



05. (03) Soeters Van Eldonk Architecten Amsterdam - www.soetersvaneldonk.nl - 36.000 m2
Soeters Van Eldonk blijkt een vaste waarde in deze jaarlijkse lijst. Vooral met hun knappe ontwerpen voor stedelijke centra. Denk aan Marienburg in Nijmegen of het spectaculaire plan Inverdan voor Zaanstad, dat inmiddels wereldwijd furore maakt. Beide plannen kennen trouwens een dubbele route met goed bereikbare winkelniveaus boven elkaar. In dit seizoen kwamen de winkelprojecten Oostpoort Amsterdam en Centrum Waddinxveen gereed.



Tenslotte beschreven we de actuele situatie in architectenland in een achtergrondartikel.

[U vindt de pdf van de complete lijst plus het artikel hier.] - 04 februari 2014 - BOX 1.659/PropertyNL


* Bijzondere panorama-foto's van Karel Gillissen



Afgelopen herfst kregen we bezoek van fotograaf Karel Gillissen. Hij kwam langs om een paar bijzondere foto's te maken van ons nieuwe woonwerkhuis in Wassenaar. Ooit met fotografie als hobby begonnen, maakt hij actueel prachtige, professionele en interactieve panoramafoto's. Zowel van exterieurs als interieurs van gebouwen en steden. En sinds kort wordt hij ook gevraagd om concerten te fotograferen, zoals bij Appelpop in de Betuwe. En dan sta je als beschouwer ineens tussen publiek en band aan de rand van het podium - alsof je zelf onderdeel uitmaakt van het gebeuren; wonderschoon...



Na aankomst brengt Karel zijn apparatuur in stelling. Een prachtig statief dat tot 6 meter hoogte kan uitschuiven en een digitale Olympus spiegelreflexcamera die op afstand elektronisch bediend kan worden. Die camera staat enigszins gekanteld op het statief gemonteerd zodat de verschillende foto's elkaar zo overlappen, dat bij de montage de fotograaf zelf niet meer in beeld is.




Vervolgens gaat Gillissen aan de slag met het maken van de twee panorama-foto's [geheel bovenaan de tweede pano-foto van ons huis, de eerste is te zien op onze bureauwebsite]. Het statief wordt strategisch geplaatst en stap voor stap naar zes meter hoogte geschoven. Daar aangekomen worden vijf tot zes foto's gemaakt, telkens nadat het statief met een deel van een horizontale cirkelboog is verder gedraaid. Tenslotte wordt nog apart een foto van de hemelboog gemaakt, zodat de panoramafoto straks ook via een geheel cirkelvormige vertikale rondgang kan worden bekeken.
Tot besluit hieronder nog een prachtig voorbeeld van de werkelijk verbluffende mogelijkheden die deze vorm van fotografie biedt: het complete interieur van de Domkerk in Keulen en dan ook werkelijk van top tot teen... [als je op het middelste vlag-symbooltje clickt verdwijnt trouwens het bijbehorende orientatiekaartje]. Zie hier ook nog het exterieur van dezelfde Keulse kathedraal.



[Zie voor meer panorama-foto's de eigen website van Karel Gillissen. Naast de 6 meter hoge statief-foto's kan hij ook overzichtsbeelden verzorgen vanuit een speciale heliumballon die kan stijgen tot 150 meter hoogte. Hij verzorgt vanzelfsprekend ook opdrachten voor u en is bereikbaar per e-mail via karel[at]360vr.nl.] - 24 januari 2014 - BOX 1.658


* Felix Claus en Kees Kaan gaan apart verder...



Gisteren werden we overvallen door het mailbericht dat Claus en Kaan Architecten per 01 januari jongstleden gestopt zijn. Het is altijd even wennen als je een dergelijk bericht ontvangt... Wat zou er aan de hand zijn? Strijd, andere problemen of een welbewuste stap? De tekst in de mail was deels cryptisch maar besloot toch met de mededeling dat de scheidende partners zelf niet zouden stoppen.



"[...] Na negen jaar intense persoonlijke samenwerking besloten we in 1996 verder te gaan vanuit onafhankelijke vestigingen in Amsterdam en Rotterdam, verbonden door een gemeenschappelijke visie en aanpak. Architectuur is sindsdien ingrijpend veranderd en wij vinden dat we hierop moeten reageren met een aanpassing van onze organisatie: vanaf 1 januari stoppen we met Claus en Kaan. Maar wij stoppen niet. Binnenkort informeren we u over onze plannen.[...]"



PR-technisch en naar opdrachtgevers toe denkelijk niet zo'n geslaagd bericht. Of je vertelt alles, of je vertelt niets. En dit ligt daar een beetje tussenin. Enfin, het blijft opmerkelijk nieuws dat succesvolle architecten na een lange en intensieve samenwerking uit elkaar gaan. Net als kortgeleden Meyer en Van Schooten. In voetbaltermen behoren ze toch ook tot de eredivisie van ons architectenland en ze zijn vaak onverslaanbaar in 'de zestien'. Ook bij de grote DBFMO-selecties van het Rijk zijn ze als weinigen met meer projecten vertegenwoordigd. Denk aan de Hoge Raad in Den Haag, het Militair Museum in Soesterberg en het Gerechtsgebouw in Amsterdam.



We hadden al wel eerder in de wandelgangen gehoord dat Felix Claus overwoog te stoppen, maar we weten dus nog niet hoe het actuele afscheid van hun partnership een vervolg krijgt [het bureau hield de kaken nog stevig op elkaar]. Een korte zoektocht op internet leerde al wel dat Kees Kaan op zijn Linked-in-pagina laat zien dat hij doorgaat onder de nieuwe naam Kaan Architecten en de webadressen kaanarchitecten.nl en .com blijken gereserveerd [al in oktober 2013 trouwens]. Nog even doorzoekend vonden we ook de webreserveringen [sinds maart 2013] voor felixclaus.nl en .com dus wie weet wat er nog komt. We wachten de nadere berichten dus maar even af en wensen beide heren natuurlijk alle succes toe! Tenslotte hopen we maar dat de hoge kwaliteit van het gebodene - zoals in die afgelopen 27 jaar - er in de toekomst niet onder zal lijden.
Naschrift:
Via Twitter [Bram Talman] ontvingen we nog een webadres...ook op 16 oktober vorig jaar geregistreerd. Dat werkt al wel, zie www.clausvanwageningen.nl waar te zien is dat ook Felix, samen met ('oud'-)medewerkend architect Dick van Wageningen het A'damse kantoor voortzet, met hier inmiddels hun tekst via de mail:
"Architectuur verandert voortdurend; Ze is een afspiegeling van maatschappelijke en economische ontwikkelingen. De tijd van het grote architectenbureau met de vele partners is voor ons voorbij. Wij geloven in een precieze architectuur met een persoonlijke benadering. Dit is zowel voor PPS, als voor complexe infrastructurele vraagstukken, zowel voor sociale huur, als voor hergebruik, de enige juiste benadering. En de enige benadering die ons plezier geeft.[...]"



Naschrift 2:
Pas later bedachten we dat Claus en Kaan, na de fysieke scheiding in 1996, ook een verdeling van de projecten hanteerde langs een lijn die globaal dwars door Nederland loopt [en die is door te trekken rond de wereld]. Alle projecten boven de lijn gingen naar C&K Amsterdam, onder de lijn naar C&K Rotterdam. Met het loslaten van de samenwerking vervalt denkelijk ook die stilzwijgende geografische verdeling en worden de nieuwe bureaus dus overal ook elkaars concurrenten...
Naschrift 3:
Inmiddels is ook de website www.kaanarchitecten.com in bedrijf. Je kunt achteraf zeggen, als ze twee dagen gewacht hadden met het bericht van stoppen, was de overgang vanaf het begin glashelder geweest.

[Op de foto's van boven naar beneden: kantoor Claus en Kaan Amsterdam, Felix Claus, Kantoor Claus en Kaan Rotterdam, Kees Kaan.] - 16/17 januari 2014 - BOX 1.657


* Iedereen een beter bouwjaar 2014 toegewenst...



Op de valreep van het nieuwe jaar kijken we nog even terug. Voor ons was het een zeer druk jaar en daarom kwam De BOX er helaas een beetje bekaaid af... Veel schrijfwerk voor het nieuwe Bouwformatie Magazine en volgende maand weer de samenstelling van de top-25 voor Property NL. En natuurlijk wederom de intensieve organisatie van de Architect van het Jaar Prijs en de Jonge Architecten Prijs. Toch gaan we ons best doen om in 2014 voor onze vaste lezers weer enkele eigen berichten per week te plaatsen.



De #AvhJ Prijs ging dit jaar voor het eerst naar een klein architectenbureau: RAAAF [Rietveld Architecture - Art - Affordances, zie foto hierboven]. De jury was diep onder de indruk van hun houding in het vak, hun zeer persoonlijke aanpak en het prachtige gerealiseerde werk.
En door het winnen van de 1e ronde [zie beeld van het plan Schuttingtaal hieronder] en een elfde plaats in de 2e ronde werd het jonge Eindhovense architectenbureau AttB de overall-winnaar van de #JAPrijs.



Die 2e ronde krijgt in het komende jaar nog een vervolg, want de tien beste plannen worden gepresenteerd aan een nieuwe jury van Woonstichting Vechthorst om uiteindelijk een architect te kunnen kiezen voor de feitelijke opdracht voor de vier tot zes energieneutrale eengezinswoningen in het Overijsselse dorp Oudleusen.
En daar maken de winnaars StudioZwart Architecten vanzelfsprekend een kans [zie hun winnende plan Marke Oudleusen hieronder].



Ten slotte nog een enkel beeld van eigen ervaringen dit jaar... waarbij we trouwens door het oog van de naald kropen. In het bos waar we wonen en werken woedden dit jaar verscheidene stormen, waarbij een enorme iep omging die gelukkig niet op ons huis terecht kwam.



En half december zaten we juist achter een bestuurder die op onverklaarbare wijze in de nieuwe Coentunnel over de kop sloeg... wat ons betreft ligt die grote pech-kans vooral aan de waardeloze verlichting. Die zou zowel links- als rechtsboven de twee wanden moeten aanlichten, in plaats van die felle, nu centrale lichtstraat.



Maar goed, we kwamen er daar zelf heelhuids en onbeschadigd vanaf en hopen dat dat ook in 2014 zo blijft. Tot besluit wensen we al onze lezers en relaties natuurlijk een goed, gezond en beter nieuw bouwjaar toe!

- 31 december 2013/01 januari 2014 - BOX 1.656



Berichten uit de voorgaande maanden in het

* Archief-overzicht.



*

© 1997-2012. Copyright ArchitectenWerk.