Algemeen
Voor het vierde seizoen van de 'Architect van het Jaar' Prijs heeft de jury voor de tweede ronde vijf deelnemende architectenbureaus genomineerd voor de prijzen. Op 08 november hebben deze bureaus zich in het Lloydhotel in Amsterdam ieder gedurende een half uur kunnnen presenteren aan de jury, waarna in de drie categoriën een winnaar is aangewezen. Uit die drie winnaars is vervolgens de 'Architect van het Jaar' 2010 gekozen.
Begin december hebben we de juryleden in hun eigen werkomgeving opgezocht en hen gevraagd naar hun ervaringen en reflecties op het gekozen jaarthema 'de Opdracht'; deze gesprekken zijn door onze sponsor justred/media op camera gezet en verwerkt tot een korte televisiefilm. Tenslotte was hoofdsponsor Alcoa Architectuursystemen uit Harderwijk ook ditmaal weer bereid om - naast de eer – de hoofdprijs te doen vergezellen van een geldbedrag van € 5.000,-.

Bekijk ook het interview dat we maakten met de drie juryleden:

U kunt ook direct > doorclicken naar YouTube voor een iets groter beeld. Regie: Jim van der Hoeven, camera: Sam Nijssen, geluid: Louis Mulder, producent: Lily Op 't Rood.

Publieksprijs
De directie van de bevriende website www.architectenweb.nl initieerde weer een publieksprijs via internet. Iedereen kon begin december gedurende een week via het net zijn stem uitbrengen op het architectenbureau van zijn of haar keuze. Er werden in totaal 1.530 unieke stemmen via internet uitgebracht.

De stemverdeling was als volgt:
Onix architecten – 9,1 %
Faro architecten – 17,9 %
Hvdn architecten – 18,4 %
Moriko Kira architect – 26,1 %
Met als winnaar LEVS Architecten met 28,5 % van de uitgebrachte stemmen.
De prijs bestaat uit een cheque van 2.500,- euro, nader te besteden in het volgend jaar te openen Materia Inspiration Centre op IJburg in Amsterdam.

Juryverslag
Onderstaand het korte verslag van de jury, bestaande uit Hans Ibelings, Machiel Spaan en Uda Visser (deels ook samen met Bjarne Mastenbroek).

In het kader van het jaarthema 'de Opdracht' en hoe gaan architecten daar vandaag de dag mee om, heeft de jury natuurlijk gekeken naar de kwaliteiten van de schriftelijke en mondelinge presentaties, maar ook en vooral naar de kwaliteit van de reflectie van de bureaus op die presentatie. Dus niet zozeer de beschouwing van het werk zelf, maar de wijze waarop over het werk en de totstandkoming daarvan wordt nagedacht. Vanzelfsprekend keek de jury vervolgens ook naar de innovatiekracht van de bureaus, als een van de belangrijke doelen van de prijs. En dan had de jury vooral waardering als die kracht niet alleen binnen het architectenbureau zelf wordt ontwikkeld en gebruikt, maar als die ontwikkelkracht tevens vanuit een gevoelde verantwoordelijkheid voor vak en maatschappij wordt uitgedragen en/of ten dienste kan staan van anderen. Tenslotte beschouwde de jury de consistentie van de verschillende visies en de gebouwde resultaten daarvan; is een gekozen visie ook aan het gerealiseerde werk te zien, of anders: is het bureau in staat om inderdaad te handelen zoals het beweert te willen handelen.

Categorie Small (bureaus t/m negen medewerkers)
De enige genomineerde in de categorie kleine architectenbureaus is Moriko Kira architect uit Amsterdam. Naast meer algemene opmerkingen over de benadering van 'de Opdracht', met vooral veel aandacht voor de vraag, de locatie, en het proces van het maken, koos zij - ook in haar gesprek met de jury - voor behandeling van het thema aan de hand van drie soorten projecten: een van een professionele opdrachtgever, een project met collectief particulier opdrachtgever-schap en een project in opdracht van een individueel persoon.
Voor elk van die projecten hanteert ze een verschillende aanpak. De professionals worden met regelmaat duidelijk attent gemaakt op hun eigen uitgangspunten, en geconfronteerd met haar vurige wens om hoge kwaliteit te realiseren. Bij het appartementencomplex in IJburg: "Je wilde een dorpje en dat krijg je dan ook! En je weet als geen ander dat dat dus ook meer geld kost..." Terwijl ze in het CPO project in Groningen alle 27 opdrachtgevers zowel individueel als groepsgewijs bij de hand nam en ze alle mogelijke varianten voortoverde. "Je moet de schaapjes eigenlijk als een herder met je mee nemen", stelde ze daarover liefdevol in het gesprek met de jury. De indivduele opdracht vereist volgens haar een intensieve kennismaking met de persoon en diens wensen en verlangens, zodat in een dergelijk traject de gemeenschappelijke beslissingen juist langzaam vorm krijgen.

De jury was gecharmeerd van de vriendelijke, maar ook duidelijke presentatie en heeft ervaren dat Moriko Kira kennelijk een talent heeft ontwikkeld om op een invoelende en respectvolle wijze met haar (vele soorten) opdrachtgevers om te gaan. De architect biedt in haar ontwerpen telkens een stedelijk-ruimtelijke meer-waarde en ze realiseert projecten van hoogwaardige architectonische kwaliteit. De jury vindt het met name uitzonderlijk knap dat ze die kwaliteit - ook en vooral in de 'veelkoppig' opgedragen projecten - steeds weer weet te bereiken. Daarom verdient zij, hoewel als enige genomineerde, de categorieprijs Small van harte!

Categorie Medium (bureaus met 10 tot 20 medewerkers)
LEVS Architecten bepleit in hun genomineerde inzending een vergroting van de invloed van architecten in en rond hun opdracht. Ze willen definitief af van de VO-DO-architect die slechts een mooi ontwerpje mag maken en streven naar een complete en sturende rol bij hun projecten. Waar de architect ook wel de 'dirigent' van het proces wordt genoemd, kiezen zij voor de introductie van een nieuwe term: de zogenaamde 'jazz'-architect. Die jazzmuzikant staat immers wel met zijn gezicht naar de zaal en speelt in een collectief, waarin hij af en toe soleert, maar waar ook anderen kunnen schitteren. Aan de hand van twee projecten lieten ze zien op welke wijze de opdracht in hun geval uitbreidbaar bleek. Bij het Ignatiusgymnasium hebben ze voor hun opdrachtgever allerlei adviezen, die normaal door externe adviesbureaus worden verzorgd, zelf konden uitvoeren en in een stedenbouwkundig plan voor een wijkje aan het spoor in Bussum lieten ze zien dat de feitelijke opdracht steeds kon worden uitgebreid met nieuwe locaties zodat een nieuw en evenwichtig totaalbeeld kon ontstaan.

Bij het gesprek met de jury waren de drie dragende partners van LEVS aanwezig, naast oprichters Marianne Loof en Jurriaan van Stigt ook de nieuwe partner Adriaan Mout. Rondom de krachtige en doeltreffende presentatie bleek echter minder ruimte voor een bijdrage van alle drie te bestaan. Hoewel de jury het streven naar een meer complete opdrachtbeheersing en -verwerking in het architectenvak sympathiek tegemoet treedt, kon zij in het geval van de boven-genoemde projecten die extra inspanningen niet direct aan het eindresultaat aflezen. De jury is daarom benieuwd hoe die nu nog minder zichtbare consistentie tussen inzet en gebouwde resultaten zal kunnen groeien.

Onix Architecten zoekt 'in een stagnerende Europese economie waarin groei vervangen is door krimp' eveneens naar uitbreiding, verbreding en verdieping van de opdracht. In hun voor het leeuwendeel tekstuele inzending gaan ze uitgebreid in op die drie thema's. Uitbreiding door allianties aan te gaan met landschaps-architecten en stedelijke planners, teneinde hun ontwerpen beter te kunnen verankeren in de omgeving en lokale tradities. Verbreding door overdracht en delen van kennis met andere professionele partijen in bijvoorbeeld zorg en onderwijs. En verdieping door vanuit de krimpende budgetten 'meer' met 'minder' te maken en door vanuit een open werkhouding naar de opdracht toe weliswaar sterke ideeën in te brengen, maar zich daarbij steeds minder op esthetica te baseren. Dat een en ander tot verrassende en nieuwe resultaten leidt laat de Kubusschuur in Veendam zien, die daar als atelier is ontworpen, maar elders kan worden ingezet als zeer goedkope woning voor starters of groeiers.

Ook het gesprek met de jury liep niet zoals gebruikelijk. Zonder beelden te gebruiken, zette Alex van de Beld in op een directe en inhoudelijke gedachtenwisseling met de juryleden, met alleen waar nodig af en toe een verwijzing naar een (voor het gesprek nuttig) plaatje. Los van de kwaliteit van het gebouwde werk is de jury onder de indruk van de consistentie én de groeiende ontwikkeling van het bureau en van hun visie op de actuele praktijk. Dat daarbij tevens het architectenvak en de beroepsgroep mee kunnen delen in een vurig pleidooi voor verandering, onderscheidt Onix van het mede-genomineerde bureau LEVS in deze categorie.
Daarom kent de jury de categorieprijs Medium graag toe aan Onix uit Groningen en Helsingborg (Zweden).

Categorie Large (bureaus met meer dan 20 medewerkers)
'Het werk van Faro baseert zich op een grote maatschappelijke betrokkenheid' is de openingszin van de inzending van Faro Architecten uit Lisserbroek en Zutphen. Ze kiezen voor een drietal trefwoorden: sociaal, ecologisch en architectonisch. Die sociale duurzaamheid proberen ze nog verder te ontwikkelen en ze gaan daarvoor weer terug naar eerder opgeleverde projecten. Om te zien hoe ze erbij staan en om te spreken met de bewoners. In de beschreven aanpak van de opdracht spelen de eindgebruikers dan ook een grote rol; er wordt naar ze geluisterd, ze hebben vaak een tastbare inbreng en er blijkt zo meestal een groot draagvlak te ontstaan. Naast die sociale kant besteedt het bureau ook veel aandacht aan energetische duurzaamheid en via enkele opvallende projecten op dat gebied wordt het bureau ook vaker voor dit soort opdrachten geselecteerd.

In het gesprek van Pieter Weijen en Hugo de Clercq met de jury kwamen die twee kanten van duurzaamheid uitgebreider aan de orde, samen met de dilemma’s die in de discussie daaromtrent binnen het bureau spelen. De jury waardeert de open en duurzame aanpak, maar is wel kritisch ten aanzien van het resultaat van de reflectie op het open planproces aan de hand van oudere projecten. Ze hoopt dat de actuele inhoudelijke heroverweging binnen het bureau meer samenhang zal kunnen brengen tussen de twee belangrijke uitgangspunten voor het werk en tevens gerichter antwoord zal geven op vragen als: Hoe ben je precies een goede architect ten dienste van de gebruikers, hoe bereik je daarin verdieping en hoe zet je de reslutaten dan weer in in de wijze van werken?

Ook oprichters Albert Herder en Arie van der Neut van hvdn architecten gebruiken hun prijsvraaginzending om terug te blikken en vooruit te zien. Zij menen dat de 'architect als bouwmeester, het proces als estafette, het dichtgetimmerde contract en het onaantastbare autersrecht' hun langste tijd gehad hebben en stellen daar nieuwe en vooral positieve vormen van samenwerking met de verschillende partijen in de bouw tegenover. Aan de hand van projecten als Het Kasteel, maar ook via de tijdelijke of verplaatsbare gebouwen voor het 4e Gymnasium en het woonzorggebouw Heydeborg laten ze zien dat vanuit een gemeenschappelijk geformuleerd kwalitatief einddoel binnen andere en meer directe vormen van samenwerking met opdrachtgevers, bouwers en fabrikanten weldegelijk hoogwaardige architectuur te realiseren is.

In het gesprek met de jury lieten de partners tevens zien dat die houding inmiddels heeft geleid tot een groeiende en lerende bureauorganisatie met nu ook de eerste buitenlandse opdrachten. Verjonging, verbreding en uitwisseling zijn bij dat proces de leidende thema’s geweest. De jury waardeert deze positieve grondhouding en is met name onder de indruk van de groeiende kwaliteit en de bijzondere kennis van duuzaamheid door tijdelijkheid en verplaatsbaarheid. Ze hoopt dat die innovatieve expertise niet slechts binnen het bureau 'opgesloten' blijft, maar ook naar buiten zal worden uitgedragen en gedeeld.
Wellicht dat het toekennen door de jury van de categorieprijs Large aan hvdn architecten daar een eerste bijdrage aan kan leveren.

Slotverweging
Een slotoverweging na het bepalen van de drie categorieprijzen betreft de mondelinge en visuele presentatie van de bureaus aan de jury op 08 november jongstleden. Het viel daarbij op dat er nog heel wat te verbeteren is aan de wijze waarop architectenbureaus een dergelijke presentatie voorbereiden en uitvoeren. Wellicht is het daarom misschien een mooi thema voor de volgende editie van deze prijs, kortom: Hoe communiceer je als architect innovatief en professioneel naar en met de buitenwereld?

De Winnaar
Rest tenslotte de bekendmaking van de overall-winnaar van deze 'Architect van het Jaar' Prijs 2010. De jury heeft unaniem besloten de prijs toe te kennen aan het architectenbureau dat in innovatiekracht en vakmanschap, in de kwaliteit van de presentatie en de reflectie op het eigen werk, in de consistente houding binnen het vak en in de betoonde verantwoordelijkheid voor de maatschappij met kop en schouders boven de anderen uitstak:
Onix uit Groningen en Helsingborg is de 4e Nederlandse 'Architect van het Jaar'!

Amsterdam, 11 december 2010
De juryleden:
Hans Ibelings – hoofdredacteur architectuurtijdschrift A10
Machiel Spaan – hoofd afdeling architectuur AvB Amsterdam
Uda Visser en Bjarne Mastenbroek – SeARCH en Architect van het Jaar 2009

Volg hier straks de jury
> Nominaties (november)
> Juryoordeel (december)
bekijk > film op YouTube

De prijs voor 2009
> Overzicht en uitslag
(winnaar > SeARCH)
bekijk > film op YouTube

De prijs voor 2008
> Overzicht en uitslag
(winnaar > Uytenhaak)
bekijk > film op YouTube

De prijs voor 2007
> Overzicht en uitslag
(winnaar > UN Studio)

Info over de sponsors
> Alcoa
> justred/media
> ArchitectenWerk

> terug naar homepage