BOX - Archief juni-juli 2015

* De nieuwste kleren van keizer Guus Beumer - 4 *)

Update 24 augustus - 09.00 uur:
De Raad van Toezicht van het Nieuwe Instituut heeft besloten om onafhankelijk onderzoek te laten doen naar zijn eigen handelen in de kwestie Beumer. Of dat nu onder druk van het ministerie van OCW gebeurt [dat de RvT overigens steunde] of het ministerie van AZ doet eigenlijk niet ter zake. Het onderzoek wordt uitgevoerd onder leiding van de Stichting Cultuur en Ondernemen, die de Governance Code Cultuur heeft voorbereid, opgesteld en nu bewaakt. Door dit besluit is er in ieder geval tijd gewonnen om de kwestie goed te kunnen oplossen. De persverklaring van de RvT is hier op de website van het Nieuwe Instituut terug te vinden.
- Ook redacteur Joep Dohmen van NRC Handelsblad schreef een beknopt artikel naar aanleiding van het recente besluit van de RvT en koppelde daaraan de uitspraken van mevrouw Mijntje Lückerath, hoogleraar Goed Bestuur aan de universiteit van Tilburg, die het betreffende handelen in een interview in de Volkskrant veroordeelde.
- In Rotterdam reageerde wethouder Adriaan Visser van Cultuur op Radio Rijnmond. Beluister hier het korte interview met zijn heldere uitspraken. Hij reageerde onder meer met de opmerking dat bij overheidsopdrachten, ook als ze klein zijn, toch meerdere partijen zouden moeten kunnen meedingen.
- Tenslotte hadden we nog een bijzondere ervaring door een mailbericht van een lezer uit Maastricht. We introduceerden in ons oorspronkelijke BOX-artikel [zie longread hieronder] een fictief voorbeeld om onze verontwaardiging over de gang van zaken bij het HNI toe te lichten, namelijk dat een muziekfeest georganiseerd door Albert Verlinde in het Maastricht van burgemeester Onno Hoes toch ook niet getolereerd zou worden...
De recente mail laat zien dat er in 2014 inderdaad een muziekfeest was ter gelegenheid van de festiviteiten rond 200 jaar koninkrijk en dat Verlinde de productie deed. Zeer waarschijnlijk niet met overheidsgeld maar met een budget van lokale sponsoren. We moesten uiteraard langdurig lachen om dit bijzondere toeval en dachten al snel terug aan Gerard Reve's boek 'Zelf schrijver worden' uit 1985: Een hoofdstuk daarin heeft als titel: 'Echt Gebeurd Is Geen Excuus.' - Wordt vervolgd.

Update 19 augustus - 12.00 uur:
De gebeurtenissen volgen elkaar snel op na publicatie van HNI-Gate [met dank aan Harm Tilman] in NRC Handelsblad en NRC Next.
- In de nacht van maandag op dinsdag werden Guus Beumer en ondergetekende geïnterviewd door Anton de Goede in het radioprogramma VPRO Nooitmeerslapen. Zie hier de link naar het item van 10 minuten. De Goede besluit met de uitspraak dat de Raad van Toezicht Beumer had moeten tegenhouden.
- De Volkskrant publiceerde op dinsdag een helder interview van Joris Zwetsloot met mevrouw Mijntje Lückerath, hoogleraar Goed Bestuur aan de universiteit van Tilburg. Ze is betrokken bij de Governance Code Cultuur en haar oordeel was duidelijk: 'Toezichthouder HNI zit fout'.
- Eveneens dinsdag was het redactionele commentaar [de officiele mening van de krant] van NRC Handelsblad ook deels gewijd aan de kwestie onder de kop 'Culturele Vriendjespolitiek'. De laatste alinea willen wij u hier niet onthouden: "Deze achteloze afweer van zowel de RvT van Het Nieuwe Instituut als de minister is behalve onfatsoenlijk jegens de belastingbetaler ook schadelijk voor de hele culturele sector." Dat laat aan duidelijkheid toch niets te wensen over...
- Verder is er ook in Rotterdam enige commotie ontstaan. Het Nieuwe Instituut wordt [naast de ruim 8 miljoen euro per jaar vanuit OCW] namelijk ook met 177.000 euro [in 2014] gesteund door de gemeente. Daar zijn inmiddels vragen aan de wethouder Cultuur gesteld en werd een vertegenwoordiger van de Partij voor de Dieren op Radio Rijnmond bevraagd. Zie hier de link naar het korte interview.
- Voor de volledigheid: het Nieuwe Instituut plaatste zelf een extra verklaring op hun website, mede naar aanleiding van alle persaandacht. Zie hier voor de complete tekst daarvan.
- Tenslotte maakten we afspraken met de griffier van de vaste Kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over de snelle verspreiding van alle informatie omtrent deze kwestie aan de betreffende leden van de Tweede Kamer. - Wordt vervolgd.

Update 17 augustus - 14.00 uur:
De onderzoeksredactie van NRC Handelsblad heeft de zaak - die we hieronder hebben aangekaart - opgepakt en nader onderzocht.
- Lees hier het paginagrote artikel van de hand van redacteur Joep Dohmen, met als kop: 'Zijn partner krijgt de opdracht' in de avondeditie van NRC Handelsblad (pagina 5).
- En zie hier het artikel in NRC Next van maandagmorgen 17 augustus, met als kop: 'Geen betere kandidaat dan zijn levenspartner', eveneens door onderzoeksredacteur Joep Dohmen (pagina 7).
- Tenslotte hier het antwoord van minister Bussemaker van 10 augustus jongstleden op onze eerdergenoemde brief van 14 juli 2015.

Hier het oorspronkelijke artikel: [longread]
Begin deze maand ontvingen we een ronkend persbericht van het Nieuwe Instituut uit Rotterdam (het bericht kwam tot ons via een extern pr-bureau terwijl het Instituut toch beschikt over een goed geoutilleerde afdeling communicatie?). Vanaf september 2015 tot en met mei 2016 wordt daar met gebruikmaking van alle expositieruimten in het gebouw een enorm project opgetuigd met als titel 'Tijdelijk Modemuseum'. Alle belangrijke architectuurwebsites namen de daarin opgenomen wervende informatie keurig over, maar onze rechtvaardigheids-zenuw werd in de kern geraakt toen we lazen welke partijen - onder leiding van curator en directeur Guus Beumer - bij dat project betrokken zijn.

Onze groeiende opwinding bij de lijst van externe opdrachtnemers voor die aangekondigde mode-expositie is wellicht het best te illustreren aan de hand van een fictief voorbeeld:

Stelt u zich voor dat burgemeester Onno Hoes van Maastricht op een mooie dag in het voorbije jaar vanuit de gemeente een muziekfeest wilde organiseren op het Vrijthof aldaar. En dat hij de voorbereiding en organisatie van dat feest in handen zou leggen van het bedrijf van zijn toenmalige levenspartner Albert Verlinde. Een heldere keuze toch? Een professionele organisator van muziekfestijnen, waarmee Hoes immers had bewezen als geen ander zeer goed te kunnen samenwerken?
Wat denkt u dat er zou gebeuren als een persbericht met die strekking de deur uit zou gaan? De Maastrichtse gemeenteraad zou op zijn achterste benen staan en het voorstel van de burgemeester direct naar de prullemand verwijzen, vanwege ongeoorloofde belangenverstrengeling en vriendjespolitiek met overheidsgeld...
Als niet ook de landelijke dagbladpers al eerder lucht zou hebben gekregen van de curieuze opdracht, met als gevolg aansluitend pittige Kamervragen van de oppositie. Waarop verantwoordelijk minister Plasterk van Binnenlandse Zaken de Kamer had kunnen meedelen dat alle gerezen ophef overbodig was. De zaak was immers al lang in kannen en kruiken, het recht had zijn loop gehad, de gemeenteraad had als bevoegd gezag de burgemeester terechtgewezen en het muziekfeest zelfs geschrapt.

Bovengeschetst voorbeeld kwam bij ons op nadat we lazen dat curator Guus Beumer zijn complete netwerk (dat dus gaat worden betaald met publiek geld) inzet bij zijn project 'Tijdelijk Modemuseum'. Om er van die lijst hier maar drie te noemen: zijn vroegere zakenpartner Alexander van Slobbe, zijn eigen levenspartner architect Herman Verkerk en tot slot mevrouw José Teunissen, die laatste nota bene tevens lid van de Raad van Toezicht van het Nieuwe Instituut.
Nu heeft ook dit instituut, net als alle andere door de overheid gesubsidieerde culturele instellingen de zogenaamde 'Code Cultural Governance' onderschreven. Principe 8 uit die nu verplichte code zegt: 'Toezichthouders en bestuurders vermijden elke vorm van belangenverstrengeling. De raad van toezicht ziet hier op toe.'

U begrijpt, beste lezers, dat wij onze vragen bij de opzet van deze expositie, en bij de betaalde deelnemers daaraan uit Beumers netwerk, hebben voorgelegd aan de Raad van Toezicht van het Nieuwe Instituut, te weten aan de voorzitter Koos van der Steenhoven, overigens voormalig secretaris-generaal van het Ministerie van OCW en een van de huidige steunpilaren van de Algemene Bestuursdienst, de club die namens het ministerie van Binnenlandse Zaken topambtenaren begeleidt en (her)plaatst.

Nu moet u weten dat de heer Beumer in het geval van verstrengeling van belangen niet geheel van onbesproken gedrag is. Want was het niet in 2011 dat er in het weekblad Vrij Nederland een artikel van de hand van onderzoeksjournalist Wim van de Pol verscheen onder de kop 'De koopman van Venetië' (zie hier deel 1 en deel 2), waarin hij vertelde over eerdere opdrachten die Beumer met overheidsgeld aan zijn levenspartner Herman Verkerk had gegund?
VN schreef naar aanleiding van het curatorschap van Beumer voor de Nederlandse inzending voor de toenmalige Biennale in Venetië, waarbij Verkerk ook al de inrichting van de expositie in het Nederlandse (Rietveld)paviljoen mocht verzorgen. Maar ook toen Guus Beumer directeur was van kunstcentrum Marres en NAiM/BureauEuropa in Maastricht heeft hij hem al meerdere ontwerpopdrachten uit de hand gegund. En hem dus ook daar rechtstreeks betaald met publiek geld...
Van de Pol schrijft in 2011 onder meer: 'Uit openbare bronnen is eenvoudig vast te stellen dat veel werk van Verkerks architectenbureau EventArchitectuur in de afgelopen tien jaar afkomstig is van zijn vriend Guus Beumer. Het zijn bijna allemaal gesubsidieerde opdrachten, waarbij Beumer belastinggeld uitgeeft aan de eenmanszaak van Verkerk, geld dat uiteindelijk weer terugvloeit in hun gezamenlijke huishouden.'

Zoals gezegd legden we onze vragen over de gedachte belangenverstrengeling bij het project 'Tijdelijk Modemuseum' voor aan Koos van der Steenhoven in zijn rol als voorzitter van de RvT van het Nieuwe Instituut. Op de laatste dag voordat hij met vakantie zou gaan, ontvingen we van de bestuurssecretaris zijn antwoord.
Hier citeren we de belangrijkste passages uit dat antwoord:

"[..] Inzake het Tijdelijk Modemuseum.
Voorop staat dat de Raad van Toezicht van Het Nieuwe Instituut nadrukkelijk heeft stilgestaan bij een eventuele mogelijkheid van belangenverstrengeling tussen directeur-bestuurder Guus Beumer en zijn partner Herman Verkerk. Om zorgvuldig en correct te handelen zijn daarvoor de Governance Code Cultuur en de interne governance die Het Nieuwe Instituut hanteert uitdrukkelijk gevolgd.
De keuze voor de samenwerking voor het Tijdelijk Modemuseum met EventArchitectuur is ingegeven door de reeds sinds lange tijd bestaande inhoudelijke samenwerkingsrelatie tussen opdrachtgever/Guus Beumer en opdrachtnemer/Herman Verkerk, welke onder meer is gebaseerd op het vermogen van deze laatste partij om op basis van een met de opdrachtgever gezamenlijk ontwikkelde beeldtaal specifieke culturele producten te realiseren. Kwaliteit en uniciteit vormden voor de samenwerking de belangrijkste onderbouwing.
Voor Het Nieuwe Instituut, te weten Raad van Toezicht, directie en Management Team was en is EventArchitectuur kwalitatief de meest geëigende opdrachtnemer voor het Tijdelijk Modemuseum, vanwege de specifieke context van de discipline mode én de jarenlange ervaring binnen dit domein. De honorering die EventArchitectuur ontvangt is zowel cultuurconform als conform de interne regels die Het Nieuwe Instituut voor extern opdrachtgeverschap hanteert.[..]"

Tja, wat stond ons te doen nu bleek dat de RvT deze directe vorm van belangenverstrengeling zelfs unaniem steunt? We gingen te rade bij mevrouw Marceline Loudon, degene die de totstandkoming van de Code Cultural Governance vanuit de Stichting Cultuur en Ondernemen heeft begeleid en die de toepassing actueel volgt en bewaakt.
Zij vertelde ons dat Principe 8 in de tussentijd nog is aangescherpt. Werd eerst gesproken van 'het vermijden van (de schijn) van belangen verstrengeling', in de actuele versie staat: 'het vermijden van ELKE VORM van belangenverstrengeling.'
Zij zag voor ons maar één andere mogelijkheid nu de RvT kennelijk akkoord was, namelijk de zaak onder de aandacht brengen van de verantwoordelijk subsidiegever, het ministerie van OCW, hetgeen we twee weken terug per brief aan de minister deden en we zijn uiteraard zeer benieuwd naar het antwoord van mevrouw Bussemaker.

Tot besluit van de eerste aflevering in deze nieuwe culturele soapstory nog het volgende. In een eerdere aflevering van De BOX hebben we bij de benoeming van Guus Beumer tot directeur van het Nieuwe Instituut het betreffende artikel in Vrij Nederland gememoreerd en we besloten onze tekst uit 2012 onder de titel: 'Van Bouman naar Beumer (met hindernissen)' met de zinsnede: '[..] We hopen in het belangrijke 'Huis van de Nederlandse Architectuur' in de nabije toekomst in elk geval geen in opdracht gemaakte meubels of exposities van de hand van architect Verkerk tegen te komen. Dat zou nu tenminste voorkomen kunnen worden.'

Wel, kennelijk waren we toen zo naïef om te denken dat een dergelijke situatie zich niet meer zou kunnen voordoen.

Tenslotte, waar Van de Pol in 2011 nog schreef dat de verdiensten die Verkerk door Beumer werden gegund weer terugvloeiden in het gezamenlijke huishoudbudget, zijn die extra inkomsten nu wellicht minder belangrijk.
In het jaarverslag 2014 lezen we dat de directeur-bestuurder kennelijk naar grote tevredenheid functioneert, want de remuneratiecommissie van de RvT onder voorzitterschap van Esther Agricola (directeur Ruimte en Duurzaamheid van de gemeente Amsterdam) heeft zijn jaarsalaris inclusief pensioenvoorziening per 01-01-2014 met 9% verhoogd van € 143.581,- naar € 158.323,- [een lezer wees ons op een domme rekenfout: Beumers salaris werd verhoogd met 10,26% ]. Waarmee zijn huidige inkomen actueel zelfs hoger is dan dat van de burgemeester in een gemeente met meer dan 100.000 inwoners, zoals in ons eerdere fictieve voorbeeld: de burgemeester van Maastricht.

Wordt vervolgd - /Kees van der Hoeven.

PS: We zijn vanzelfsprekend benieuwd naar uw reacties op bovenstaand artikel, met name de medewerkers van het Nieuwe Instituut worden uitgenodigd om te reageren; we kunnen ons in gemoede niet voorstellen dat zij alle - zonder enig commentaar - meegaan in de bovengeschetste 'tunnelvisie' van directie en raad van toezicht.

Naschrift 29.07.2015 - 17.00 uur:
Naar aanleiding van ons bovenstaande artikel wordt er ondanks de vakantie kennelijk hard doorgewerkt... we boekten inmiddels een eerste bescheiden resultaat; op de website van het Nieuwe Instituut zagen we enkele spiksplinternieuwe meldingen bij 'organisatie/raad van toezicht':
- "Jose Teunissen is voor de periode van haar opdracht voor het Tijdelijk Modemuseum teruggetreden als lid van de Raad van Toezicht."
Verder zijn daar nu - kennelijk vooruitlopend op het jaarverslag 2015 - de expliciete vergadermomenten van de RvT vermeld waarop werd beslist over de deelname van Verkerk en Teunissen aan het bovengenoemde project:
- "Besluit 6 januari 2015 Raad van Toezicht inzake opdrachtstelling Tijdelijk Modemuseum EventArchitectuur. Governance Code Cultuur en interne governanceregels zijn toegepast."
- "Besluit 13 mei 2015 Raad van Toezicht inzake opdrachtstelling Tijdelijk Modemuseum aan Jose Teunissen. Governance Code Cultuur en interne governanceregels zijn toegepast."
Waarvan akte.
Hoe de betreffende regels precies zijn toegepast staat helaas niet vermeld... Maar dat horen we dan later nog wel van de minister zelve.
Naschrift 17.08.2015:
Zie hier het antwoord van minister Bussemaker.
[In de bewerkte beelden ziet u de directeur van het Nieuwe Instituut met gebruikmaking van een van de bijgeleverde persfoto's - van Blommers en Schumm - bij de aangekondigde expositie. Het laatste, naakte beeld van Guus Beumer is te vinden op het omslag van een boekje over mode en ecologie dat hij samen met José Teunissen redigeerde onder de titel *) 'de nieuwe Kleren' - uitgave De Balie, 1993, Amsterdam, ISBN 90-6617-120-0] - 29 juli 2015 - BOX 1.690

* Gotische inspiratie voor slim Spuiplan Coenen cs

Gistermiddag was De BOX aanwezig bij de persconferentie over het winnende plan voor het nieuwe OCC [Onderwijs en CultuurCentrum] in het Spuikwartier in Den Haag. In het afgelopen half jaar hebben drie teams hard gewerkt aan de DBM-inschrijving [Design, Build, Maintain] die was georganiseerd op initiatief van wethouder Joris Wijsmuller [zie foto links]. Deelnemers waren Ballast Nedam/BAM met architect OMA, Heijmans met architect Claus Van Wageningen en Volker Wessels [preciezer Boele en Van Eesteren plus Visser en Smit e.a., onder leiding van Franke Louwers, zie foto midden] met de architecten Jo Coenen [zie foto rechts], Patrick Fransen van Architectuurstudio HH en Pieter Bannenberg van NL Architects. De drie genoemde ontwerpers kennen elkaar natuurlijk al, vanwege hun intensieve samenwerking aan Muziekcentrum Tivoli in Utrecht [de vierde architect daar - Thijs Asselbergs - deed in dit geval kennelijk niet mee].
We zaten in het restaurant op de eerste etage van Hertzbergers Filmhuis aan het Spui, met direct en prachtig zicht op de locatie van het nieuwe complex [zie foto onder]. Na een korte politieke inleiding van de wethouder en een overzicht van de uitgangspunten van de inschrijving door projectleider Franke Louwers kreeg de meester zelf - oud-hoogleraar en oud-Rijksbouwmeester Coenen - het woord.

Hij nam de tijd en met de van hem bekende verbale brille - wij vergeleken hem eerder wel met Inspector Columbo, met die verkreukelde regenjas maar immer met de cruciale laatste vraag bij het verlaten van de kamer - gaf hij een uitgebreide plantoelichting. 'We gaan rigoureus slopen' was een van zijn eerste zinnen, en inderdaad: de PWA-zaal, Rems Danstheater en de toren van het voormalige ministerie van Justitie gaan verdwijnen.
Vervolgens nam hij ons stapsgewijs mee in de belangrijkste overwegingen van het ontwerpteam. Stedelijk-ruimtelijk biedt het plan een aantal verrassende ingrepen, zoals de drie torens die rondom het nieuwe cultuurgebouw zijn gegroepeerd. Meer dan 50.000 m2 bedoeld voor commercie, wonen en een prominent gesitueerd luxehotel.

Het plan introduceert een nieuwe stedelijke verbinding [tussen de nu gescheiden delen van het Haagse centrum], die dwars op de belangrijke Turfmaktroute is gesitueerd. Met name de sloop van die Justitietoren maakt voor het cultuurgebouw een meer teruggelegen positie mogelijk, vooral ten opzichte van de Nieuwe Kerk. De hoteltoren neemt in die nieuwe zichtlijn een prominente plaats in en kijkt aan de 'achterzijde' van Meiers stadhuis uit op een nieuwe pleinruimte. Het wordt in de toekomst zo zelfs mogelijk om de tramlijnen naar deze nieuwe dwarsroute te verleggen.
Het plein tussen het alzijdig vrij liggende theatergebouw en de Nieuwe Kerk krijgt een meer groen karakter door toevoeging van bomen en water. Coenen sprak daar van de 'Jardin' tegenover het nieuwe plein voor het hotel als de 'Cour'. Vooral die zogenaamde 'set-back' ten opzichte van het Spui maakt een belangrijk stedelijk-ruimtelijk verschil ten opzichte van het eerder afgeblazen Spuiforum-plan van de hand van Neutelings Riedijk Architecten [zie het vogelvluchtbeeld hieronder].

Weebers hotel met de trappenpartij en het opgetilde terras blijft wel bewaard en hier tonen de ontwerpers een tweede slimme stedelijke ingreep. Dat terrasniveau wordt uitgebreid met een route op diezelfde hoogte langs en door het nieuwe theatergebouw [aan de rechterzijde op onderstaande maquettefoto]. Zo zijn de gehele begane grond en de eerste etage [in het bloemrijke taalgebruik van Coenen de 'piano nobile'] van het nieuwe gebouw zowel buiten als binnen vrij toegankelijk voor publiek en passanten. En wordt het terras van Weeber - nu vaak desolaat en leeg - een important onderdeel van het nieuwe complex.
Het verhaal over de opbouw van het theatergebouw klonk logisch: het gebouw niet te hoog, de zalen voor iedereen goed bereikbaar; naast elkaar en niet boven elkaar. En door Tivoli's akoestische problemen inmiddels wijzer geworden, krijgt iedere zaal hier een geheel eigen draagconstructie en fundering... Daar zijn dus in de toekomst geen geluidslekken te verwachten.

Na het zien van de eerste beelden van het uiterlijk van het nieuwe cultuurgebouw werden wij althans direct bevangen door een zekere ontroering... De reminiscenties aan Monuro Yamasaki - de Amerikaanse architect van Japanse afkomst [1912-1986] - stroomden rechtstreeks binnen, vooral denkend aan de memorabele gevelconstructie van zijn verwoeste New Yorkse WTC-torens, die rond 1975 werden opgeleverd.
Yamasaki maakte eerder gebouwen waarin een gotische belijning te herkennen is, getuige de kroonlijst van zijn universiteitsgebouw in Detroit [1958, zie foto direct hieronder].
Wij waren in ieder geval verrast dat we een vergelijkbare beeldende opbouw van de dragende gevelconstructie zagen bij dit nieuwe OCC. Splitsende en samenkomende vertikale lijnen, geplaatst in een horizontale ritmiek die Coenen bij deze presentatie vergeleek met de repetitie in de gevels van de bekende historische gebouwen aan het San Marcoplein in Venetië.

Bij navraag in de marge van de bijeenkomst bevestigde Jo onze herkenning van de WTC-opbouw [zie foto boven] maar hij vond het 'niet gepast' om er in de publieke bijeenkomst van vandaag aan te refereren. Later spraken we nog met Patrick Fransen, die de vergelijking met Venetië aanvulde door bij de kroonlijsten van het theatergebouw juist te verwijzen naar eerdere Florentijnse voorbeelden.
Welke overeenkomsten we in beeld ook denken te herkennen, de voorgestelde gevel in dit voorlopig ontwerp biedt in ieder geval een bijzondere klassieke opbouw, met een opengewerkt basement, een per etage veranderend gevelbeeld en met een zich naar boven toe in subtielere onderdelen splitsend ritme. Met tenslotte als vertikale beëindiging een rijk vertande, naar buiten gekromde kroonlijst.

Een combinatie dus van nieuwe, maar toch ook 'vreemd vertrouwde' beelden en dat alles ingebed in een slimme stedebouwkundige opzet. We zijn natuurlijk benieuwd naar die andere twee ontwerpen van OMA en Claus cs, maar we menen dat dit plan zeker tot een goed resultaat zal kunnen leiden. De drie torens ogen nog wat plomp, maar het nieuwe theatergebouw biedt goede kansen voor een succesvolle toekomst.
We besluiten met de wens dat wethouder Joris Wijsmuller er in zal slagen om alle komende politieke en procedurele stappen goed te doorlopen. Wellicht dat na de oplevering in 2019 zijn naam dan - net als die van Adri Duivesteijn - eveneens onlosmakelijk aan de rijke ruimtelijke historie van Den Haag verbonden zal worden.
Naschrift 26 juli 2015: Na uitgebreider contact met Patrick Fransen van Architectuurstudio HH zou de kop boven dit artikel eigenlijk anders moeten zijn... De inschrijving door Volker Wessels stond namelijk op naam van AHH. Zij ontwierpen het OCC met behulp van NL Architects, die dus onder de vleugels van AHH werkten. Volker heeft ter versterking van het team Jo Coenen van JCAU bij de plannen betrokken, met name voor de stedebouwkundige opzet en de inbedding van het OCC in een rendabele opzet voor het gehele gebied.
[Zie ook onze eerdere BOX-berichten over het WTC NY uit 2001, het winnen door Jo Coenen van het ontwerp voor het JuBi-kavel in 1999, met daarbij de nadere toelichting van de architect. Zie hier voor meer info over de plannen voor het OCC in Den Haag. ] - 16/26 juli 2015 - BOX 1.689

* Over Superkubussen in R'dam en Hallen in A'dam

Na drie seizoenen komt er een einde aan de papieren versie van het Bouwformatie Magazine. Uitgevers Max de Jong en Jourdain Martens besloten zich volledig te richten op digitale informatie. Volgende week rolt het laatste magazine met als thema 'Herbestemming' van de persen, waarvoor wij in maart jongstleden twee interviews mochten maken. Een met de twee partners van het Rotterdamse bureau Personal Architecture, Maarten Polkamp en Sander van Schaik [zie foto - links Sander, rechts Maarten] en een gesprek met André van Stigt over zijn inmiddels tienjarige bemoeienis met de renovatie van de Hallen in Amsterdam-West.

"De ooit als timmerman begonnen architect Piet Blom (1934-1999) besteedde een groot deel van zijn leven aan vernieuwende ontwerpen voor stedelijk wonen. Het lint van 38 kubus woningen waarmee hiij de Rotterdamse Blaak overbouwde, groeide uit tot een icoon. Binnen dit ensemble nam hij twee grotere gebouwdelen op, die gebruikt konden worden als kantoor- of bedrijfsruimte. Personal Architecture gaf die 'Superkubussen' weer een nieuwe toekomst."
Lees hier het complete artikel.

"Twintig jaar geleden verhuisde de Centrale Werkplaats van het gemeentelijk vervoerbedrijf vanuit de voormalige Tramremise in Amsterdam-West naar een modern gebouw in Diemen. Lang is vergeefs geprobeerd om nieuw leven te brengen in het lege industriële monument. Een coalitie van eindgebruikers en de buurt slaagde er wel in om hun plan rond te krijgen. Bouwformatie spreekt met de drijvende kracht achter 'De Hallen', architect André van Stigt."
Lees hier het complete artikel.

[Zie voor onze eerdere 20 gepubliceerde artikelen de speciale Bouwformatie-pagina van Kavander.] - 30 juni 2015 - BOX 1.688/Bouwformatie

* Verslag uit de Arena voor de Jurysport Ontwerpen

"Dames en heren,
Ik heet u allen van harte welkom bij alweer een nieuwe, spannende nationale aflevering van de Europese competitie 'Ontwerpen voor Architecten'. We hebben wederom een grote groep gebruikers en belangstellenden bereid gevonden op de tribune plaats te nemen om het ongetwijfeld interessante schouwspel van vandaag geheel gratis te komen aanschouwen, en u weet: uw mogelijke enthousiaste of afkeurende geluiden hebben gelukkig geen invloed op de uitkomst van de wedstrijd, want U bent immers geen partij bij de beoordeling!"

[Architect Rudy Uytenhaak vroeg kortgeleden aan 75 architectenbureaus een uitgebreide enquete in te vullen over hun bevindingen bij Europese aanbestedingen in het kader van de Richtlijn Diensten. Negendertig van hen vulden die enquete in en de bevindingen waren schokkend. Samen Michel Geertse van Architectuur Lokaal en Alijd van Doorn van de TU Delft werden de uitkomsten geanalyseerd en ze werden onder meer gepubliceerd in het meinummer van het tijdschrift de Architect.]

"Want de spelregels zijn u immers al jaren bekend. Wellicht ten overvloede leg ik ze nog even uit: U ziet geen juryleden, die zoals bij het kunstschaatsen direct na de prestatie hun bordjes met cijfers omhoog houden, U ziet geen uitslagen direct na de wedstrijd, zoals bij het schansspringen waar een sportieve prestatie gecombineerd wordt met een oordeel over de schoonheid van de sprong... Nee, onze jury zit in dat zwarte kamertje daarboven in het stadion. De spanning bij deze wedstrijden ontstaat juist omdat u de jury bij deze wedstrijd niet kent en dat ze achteraf geen verslag doen van hun bevindingen! Ze noemen slechts die vijf deelnemers die straks door mogen."

[Het onderzoek van Uytenhaak c.s. omvat de jaren 2009-2013 en gedurende die vijf jaar blijken de 39 bureaus ongeveer 2.100 keer te hebben meegedaan aan een inschrijving, waaraan ze per keer ongeveer 40 uur en 700 euro kosten besteedden. Bij een intern uurtarief van 65 euro komt die totaalinvestering in de inschrijvingsfase dan neer op een kleine zeven miljoen euro.]

"We beginnen nu met de eerste ronde: de selectie voor toelating tot de eigenlijke arena van de wedstrijd, die zoals u allen weet slechts is weggelegd voor een vijftal kandidaten. U ziet straks alle 50 inschrijvers stuk voor stuk langskomen, waarna ze hun inschrijving op hun eigen wijze in die grote doos op het podium mogen deponeren. Onze mensen brengen die gevulde doos dan naar het zwarte kamertje waar onze jury die inschrijfbiljetten gaat controleren en beoordelen. U hoort dan spoedig welke vijf deelnemers worden toegelaten tot die felbegeerde tweede ronde en het ontbreken van een jurytoelichting maakt het extra spannend, vindt u ook niet dames en heren?"

[Gemiddeld wordt een bureau in een op de vijf inschrijvingen geselecteerd voor het uitwerken van een visie of voor het maken van een schetsontwerp in de tweede ronde. Uit die 2.100 inschrijvingen zijn dat dus 420 2e-ronde-plannen, waaraan elk bureau ongeveer 400 uur werkt en waarbij ze ongeveer 7.000 euro bijkomende kosten maken. Uitgaande van het eerder genoemde uurtarief komt er dan een volgende totaalinvestering uit de bus van een kleine veertien miljoen euro.]

"En ja mensen, de vijf geselecteerden zijn bekend en ze nemen nu samen met hun medewerkers plaats in de vijf daartoe bestemde vakken op het middenveld in onze Arena. Geef ze allen een hartelijk applaus en op mijn teken kunnen ze aan de slag, veel succes toegewenst! We zijn benieuwd waar ze straks mee komen, maar wat werken ze nu al hard. En de deelnemers hebben vandaag geluk, want ze mogen straks elk een vertegenwoordiger naar de jury in dat zwarte kamertje bovenin het stadion sturen, en daar kort iets vertellen over hun ontwerp. Maar weest u niet bang, dames en heren, onze jury blijft geheel onafhankelijk en zal na afloop dan ook niets naders loslaten over hun overwegingen bij de finale keuze."

[Van de 420 inschrijvingen is er gemiddeld een op de vijf die wint en die dus te vergeven opdracht verkrijgt en waarmee alle voor-investeringen kunnen worden terugverdiend. Dat zijn er in dit geval dan over die vijf jaar 84 stuks met een honorarium voor de architect dat ligt tussen de 150.000 en 700.000 euro, gemiddeld voor die gewonnen projecten genereert dat een honorarium-omzet van iets meer dan 35 miljoen euro.]

"Beste mensen, we zijn aan het einde van de wedstrijd gekomen en ik krijg zojuist het bericht door dat de jury een keuze heeft kunnen maken. Mag ik de vijf laatste deelnemende partijen naar voren vragen? Dan kan ik u meedelen dat onze gewaardeerde deelnemer met rugnummer 35 heeft gewonnen. Geef hem een hartelijk applaus dames en heren, dan kan hij zijn prijs bij mij op het podium in ontvangst komen nemen. Het papieren bewijs van een heuse ontwerpopdracht, van harte proficiat!"

[Uytenhaak kiest uit de cijfers een iets andere insteek, namelijk per bureau: voor een uiteindelijke opdracht wordt eerst 4 keer aan een tweede ronde gewerkt na deelname aan 24 initiele inschrijvingen. Een gewonnen opdracht levert dan gemiddeld 425.000 honorarium-omzet op - na investering van 132.000 euro in die 4 tweede rondes plus een kleine 80.000 euro in die 24 eerdere inschrijvingen. De totale voor-investering bedroeg dus al ongeveer de helft van dat latere 'gewonnen' honorarium.]

"We zijn overigens bijzonder blij dat er voor deze actuele wedstrijd ook nog een vergoeding van 35.000 euro ter beschikking is gesteld door de opdrachtgever, te verdelen over de laatste vijf deelnemers. Wat een fantastisch bedrag dames en heren, ook voor die genereuze opdrachtgever een hartelijk applaus!
Maar ach, wat hoor ik nou, wat zegt de vertegenwoordiger van de opdrachtgever nu in mijn oortje, gaat de opdracht niet door? Wat jammer nou mensen, maar laat dat onze blijdschap in de bijeenkomst van vandaag niet drukken... Er is helaas niets aan te doen dames en heren, nogmaals veel dank voor uw aandacht en graag tot een volgende keer, wanneer we in deze Arena weer een nieuwe aflevering organiseren van die spannende competitie 'Ontwerpen voor Architecten'."

[Na gunning van de opdracht aan het winnende architectenbureau, blijkt in de afgelopen vijf jaar ongeveer 22% van die gunningen niet te hebben geleid tot een project of gebouw en dus ook niet tot een honorarium voor de architect. In ons eerdere rekenvoorbeeld blijven er dus geen 84, maar slechts 65 opdrachten - met een totaal van iets meer dan 27 miljoen aan honorarium - over om die enorme voor-investeringen terug te kunnen verdienen.]

[Epiloog - zie ook het overzicht van alle enquetevragen in pdf]

Rudy Uytenhaak - eerder 'Architect van het Jaar' in 2008 - moet worden geprezen voor zijn energie om aan de vele slecht georganiseerde Europese aanbestedingen een einde te maken. De referentie-eisen om tot de 'Arena' te worden toegelaten moeten worden versoepeld, de beoordeling van de inschrijvers moet inhoudelijk en openbaar of in een publicatie worden verantwoord, vergoedingen moeten meer in relatie worden gebracht met de te leveren prestatie en er moeten nieuwe vormen gevonden worden om de toekomstige gebruikers te betrekken bij de keuze van de uiteindelijke architect.
Vele instanties, waaronder de branche-organisatie BNA zijn nu in de politieke achterkamertjes bezig om nieuwe juridische aanbestedingsregels uit te onderhandelen, maar wellicht is het nuttiger om de toch ook voorkomende 'best-practices' in aanbestedingsland eens prominent in het zonnetje te zetten met een prijs en met veel en positieve publiciteit.
Graag denken we samen met onze lezers mee over mogelijke vervolgacties.

[Op de beelden van boven naar beneden: de monumentale arena in de Spaanse stad Ronda, vervolgens de vijf ontwerpen uit de tweede ronde van de aanbesteding voor het Collectiegebouw naast museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam, die overigens als 'best practice' werd beschreven in het artikel over Europese aanbestedingen van Alijd van Doorn in het meinummer van de Architect.] - 18 juni 2015 - BOX 1.687

Berichten uit de voorgaande maanden in het

* Archief-overzicht.